Już w momencie otwarcia spadku, można zarówno spadek przyjąć jak i go odrzucić. Oprócz dziedziczenia majątku po śmierci spadkodawcy, odziedziczyć można także długi. Właśnie w takiej sytuacji odrzucenie spadku może okazać się korzystne. W prosty sposób opisujemy jakie działania należy przedsięwziąć, aby skutecznie odrzucić spadek i nie narażać się na niepotrzebne problemy.
Przejdź na skróty:
Kiedy następuje „otwarcie” spadku?
Jak już wcześniej wspomnieliśmy – w momencie otwarcia spadku, można spadek odrzucić. Kiedy to właściwie następuje? Otóż, zgodnie z art. 924 Kodeksu cywilnego, “otwarcie spadku” następuje z chwilą śmierci spadkodawcy. Spadek nabywany jest w tym czasie jedynie warunkowo, a spadkobierca ma kolejne sześć miesięcy na ostateczną decyzję.
Zdolność do przyjęcia albo odrzucenia spadku
Spadkobierca nabywa nie tylko majątek, ale także wszelkie zaciągnięte długi za życia spadkodawcy. Zgodnie z art. 1015 Kodeksu cywilnego milczenie przez wspomniany okres będzie oznaczać skuteczne przyjęcie spadku. Zarówno odrzucenie spadku jak i przyjęcie przed upływem 6 miesięcy musi nastąpić poprzez złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku w sądzie lub w kancelarii notarialnej. Tutaj mogą pojawić się schody.
Zdolność do przyjęcia albo odrzucenia spadku jest zagadnieniem nieco bardziej skomplikowanym niż sama zdolność do dziedziczenia, którą ma każda osoba, która została powołana do testamentu. Z kolei zdolność do przyjęcia albo odrzucenia spadku posiada jedynie osoba, która ma pełną zdolność do czynności prawnych.
Jeśli zatem spadkobiercą jest osoba, która nie posiada pełnej zdolności do czynności prawnych, to oświadczenie woli musi złożyć jego przedstawiciel ustawowy. Opiekun powinien uzyskać zezwolenie sądu opiekuńczego, gdyż brak zgody może skutkować nieważnością przyjęcia albo odrzucenia spadku.
Natomiast w przypadku osoby, która ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych, oświadczenie woli może być złożone tylko po uprzedniej zgodzie przedstawiciela ustawowego.
Dziedziczenie
Warto poruszyć temat dziedziczenia, które może być testamentowe albo ustawowe. Dziedziczenie ustawowe zachodzi w momencie kiedy spadkodawca nie pozostawił po sobie testamentu albo osoby wskazane w testamencie nie chcą go przyjąć. Kolejność dziedziczenia (a więc również i długów spadkowych) jest następująca:
Małżonek i dzieci spadkodawcy
Dziedziczą po równo, za wyjątkiem sytuacji kiedy dzieci jest czworo lub więcej. W takiej sytuacji małżonek otrzymuje ¼ spadku, a pomiędzy dzieci rozdzielana jest pozostała część majątku w takiej samej wielkości.
Uwaga! Dzieci nieślubne, a także te przysposobione dziedziczą na równi z dziećmi zmarłego.
Wnuki spadkodawcy
Dziedziczą po równo w wartości przeznaczonej dla ich nieżyjącego rodzica.
Rodzice spadkodawcy
W przypadku braku dzieci i wnuków lub gdy te spadek odrzuciły, spadek zostanie rozdzielony pomiędzy małżonka i rodziców zmarłego. Małżonek otrzyma połowę spadku, a druga połowa zostanie rozdzielona po równo między matką oraz ojcem zmarłego.
Rodzeństwo spadkodawcy
W przypadku śmierci jednego z rodziców lub jeśli zrzeka się spadku, dziedziczy rodzeństwo zmarłego. Wysokość przypadają na ich rodzica zostanie rozdzielona po równo między rodzeństwo.
Zstępni rodzeństwa spadkodawcy
Dzieci i wnuki rodzeństwa dziedziczą, gdy ich rodzic nie żyje lub zrzeknie się spadku. Kwota przeznaczona dla rodzica jest dzielona po równo na zstępnych.
Dziadkowie spadkodawcy
Kiedy spadkodawca nie miał ani małżonka, ani rodzeństwa, ani zstępnych rodzeństwa lub ci nie żyją albo wszyscy zrzekli się spadku, każdy z jego czworga dziadków otrzymuje ¼ spadku.
Zstępni dziadków spadkodawcy
Jeśli ktoś z dziadków nie żyje lub zrzeka się spadku, kolejnymi osobami dziedziczącymi są jego dzieci i wnuki.
Uwaga! W przypadku odrzucenia spadku przez spadkobiercę, to przypadający mu udział spadkowy będzie podlegał dziedziczeniu ustawowemu, czyli jego część zostanie po prostu podzielona między pozostałe osoby, które dziedziczą po spadkodawcy. Nie jest możliwe „przekazanie” udziału wskazanej osobie.
W jakich sytuacjach możemy odrzucić spadek?
Spadek może odrzucić każdy spadkobierca – zarówno ustawowy jak i testamentowy. Nieistotny jest przy tym powód takiego odrzucenia. Pamiętajmy jednak o zdolności do czynności prawnych, którą omawialiśmy wcześniej.
Dodatkowo, jeśli spadkobierca jest powołany do spadku zarówno z mocy testamentu jak i z mocy ustawy, to spadek testamentowy może odrzucić, a przyjąć go jako spadkobierca ustawowy. Jest to często stosowany zabieg w przypadku testamentu obwarowanego wieloma warunkami.
Odrzucenie spadku jest oczywistym rozwiązaniem, jeśli wiemy, że zmarła osoba posiadała duże długi. Jeśli nie do końca jesteśmy w stanie oszacować majątek spadkobiercy, rozsądnym rozwiązaniem może się okazać także przyjęcie go z dobrodziejstwem inwentarza. Oznacza to, że zgadzasz się spłacać długi, ale tylko i wyłącznie do wysokości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku. Dzięki temu masz pewność, że długi nie przekroczą wartości pozostawionego majątku.
Jak odrzucić spadek?
Odrzucenie spadku może nastąpić poprzez złożenie odpowiedniego oświadczenia woli przed notariuszem lub w sądzie rejonowym. Ważne, aby był to sąd rejonowy właściwy dla miejsca zamieszkania osoby, która spadek odrzuca. Wybierając jednak tę drogą, należy uzbroić się w cierpliwość i uiścić opłatę sądową w wysokości 50 zł. Odrzucenie spadku przed notariuszem jest stanowczo szybszym rozwiązaniem, gdyż zamyka sprawę w ciągu jednego dnia. Wymaga to sporządzenia odpowiedniego aktu notarialnego za opłatą 61,50 zł i koszt wypisu aktu notarialnego.
Złożone oświadczenie woli jest nieodwołalne, co oznacza, że nie można się z niego wycofać. Wyjątkiem jest sytuacja kiedy zostało one złożone pod wpływem błędu lub groźby.
